“Gezondheid van de burger en preventie centraal. Het gezondheidsinformatiestelsel moet daarop zijn ingericht. De inzet van effectieve digitale zorg, technologie en het beschikbaar hebben van data zorgen ervoor dat de zorgverlener passende hybride zorg kan verlenen. Zorg is toegankelijk, van goede kwaliteit en betaalbaar voor iedereen. Zorg is persoonsgericht en ondersteunt maatwerk. Zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan.”

Deze alinea staat in de nationale visie en strategie op het gezondheidsinformatiestelsel van het ministerie van VWS. Wat ik hier mooi aan vind zijn de termen gezondheid, preventie, technologie en zelf als het kan. Vrij vertaald: laten we een informatiestelsel bouwen dat - naast goede hybride zorg - óók preventieve regie op gezondheid door burgers zélf faciliteert met behulp van technologie.

Ik geloof sterk in het nemen van regie op je eigen gezondheid en ben hier al jaren bewust mee bezig. Het lichaam heeft namelijk een waanzinnig zelfoplossend vermogen, mits je het kunt voorzien van de juiste randvoorwaarden. We weten dat voldoende slaap, gezonde voeding, meer beweging en minder stress een wereld van verschil kan maken bij het voorkomen van zorg. Maar dit wéten leidt nog lang niet altijd tot het nemen van regie op onze gezondheid. 

Laat heel duidelijk zijn: niet alle zorg is te voorkomen. Soms hebben mensen simpelweg pech. Genetische factoren, ongelukken en (onvoorziene) omstandigheden liggen vaak buiten onze invloedsfeer. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de postcode waarin je geboren bent van grote invloed is op je gezondheid. Maar wat nou als we regie zouden nemen op het stukje waar we wél invloed op hebben? Hoe zou dat eruit zien?

Regie op gezondheid klinkt groots en ingewikkeld. Waar begin je? Na wat speurwerk kwam ik uit op het thema insulineresistentie. Waarom? Omdat het één van de grootste bedreigingen is voor onze gezondheid op dit moment, en omdat artsen wereldwijd het behoorlijk met elkaar eens zijn over de grote invloed van leefstijl op dit probleem. Bovendien zijn bloedsuikerspiegels goed te meten, wat een perfecte kans bood voor een experiment.

Eerst een stukje theorie (voor zover mijn begrip als niet-medicus reikt)

Elke keer dat je eet, met name als je koolhydraten binnenkrijgt, stijgt je bloedsuikerspiegel. Dit is een signaal voor je lichaam om insuline aan te maken. Insuline is als een sleutel die glucose toegang geeft tot spier-, vet- en levercellen.

• Spiercellen gebruiken glucose als energiebron, vooral tijdens inspanning.
• Vetcellen zetten overtollige glucose om in vet en slaan het op.
• Levercellen slaan glucose op in de vorm van glycogeen, een snelle energievoorraad.

In een gezond systeem daalt je bloedsuiker na verloop van tijd weer naar een stabiel niveau, omdat de glucose is opgenomen door de cellen. Je lichaam streeft continu naar dat stabiele niveau, ook wel homeostase genoemd.

Wanneer dit systeem hapert: insulineresistentie

Als je lichaam langdurig wordt blootgesteld aan hoge bloedsuikerspiegels, is er ook continu sprake van hoge insulinelevels. Als dit lang aanhoudt, gaan de bovengenoemde cellen minder goed reageren op de insuline; de cellen worden resistent. Je alvleesklier probeert dit te compenseren door meer insuline aan te maken, maar dit leidt tot een vicieuze cirkel. Want nóg meer insuline maakt de cellen nóg resistenter, met als gevolg een steeds verder stijgende bloedsuikerspiegel.

Insulineresistentie is een voorstadium van diabetes type 2, maar het verhoogt ook het risico op hart- en vaatziekten, Alzheimer en hormonale aandoeningen zoals PCOS. In 2021 hadden naar schatting 537 miljoen mensen diabetes, een aantal dat tegen 2045 kan oplopen tot 783 miljoen. Insulineresistentie ontwikkelt zich vaak in stilte, jarenlang, zonder duidelijke symptomen. Miljoenen mensen zijn al een eind op weg naar insulineresistentie zonder dat ze het weten. Tragisch, als het inderdaad zo is dat met gerichte leefstijlaanpassingen deze verstoorde processen in het lichaam kunnen herstellen.

De handleiding was enkel in het Frans (jammer), maar met de plaatjes kwam ik er wel uit. Het koppelen aan de bijhorende app ging verder moeiteloos via Bluetooth en na een kalibratie van een uur kwamen de eerste metingen binnen.

Resultaten van de meting

Tijdens de twee weken van het experiment heb ik verschillende voedingsmiddelen en eetpatronen getest om te zien hoe ze mijn bloedsuikerspiegel beïnvloedden. Ik experimenteerde met type voeding, de tijd tussen maaltijden en met de volgorde waarin ik at. Natuurlijk is dit geen hoogstaande wetenschappelijke studie en kan ik de resultaten nog niet altijd even goed duiden - laat staan generaliseren. Maar ik heb wel een paar interessante observaties gedaan:

Andere interessante bevindingen: Stress bleek de bloedsuikerspiegel te kunnen verhogen zonder dat ik iets had gegeten. En een wandeling na het eten bracht de bloedsuikerspiegel snel weer naar baseline niveau.

Veranderingen die ik naar aanleiding van dit experiment heb geïmplementeerd:

Voor het voorkomen van hoge pieken en diepe dalen:

• Vermijden van snelle koolhydraten, tenzij direct nodig voor intensieve sportinspanningen.
• Geen koolhydraten op een lege maag, dus vooral eiwitten en vetten bij het ontbijt.
• Koolhydraten altijd combineren met vezels.

Om de bloedsuikerspiegel de kans te geven terug te keren naar baseline niveau:

• Mikken op drie maaltijden per dag zonder tussendoortjes.
• Als een tussendoortje toch nodig is, kiezen voor eiwitten (kwark of wat plakjes ham) en gezonde vetten (zoals noten).
• Lange pauze tussen avondeten en ontbijt (minimaal 12, liever 16 uur).
• Af en toe kiezen voor koolhydraatarme maaltijden.
• Na een koolhydraatrijke maaltijd even een wandelingetje maken.

Effecten van deze aanpassingen tot nu toe:

• Bloedsuikerspiegel bevindt zich een groter deel van de dag rond baseline niveau.
• Het gemiddelde bloedsuikerniveau op een dag is daardoor lager.
• Bloedsuikerpieken zijn minder hoog.
• Geen energiedips meer.
• Überhaupt meer energie, gedurende de hele dag.
• Onvoorzien effect: gewichtsverlies van 2 kg in twee weken.

Welke lessen haal ik uit dit experiment en wat betekent dit op stelselniveau?

Regie nemen op je gezondheid vraagt nogal wat van een individu.

• Er is kennis en bewustzijn nodig over dat er überhaupt een gezondheidsprobleem op de loer ligt;
• Er is een gevoel van urgentie nodig om nú (in gezonde staat) preventief je leefstijl aan te passen;
• Er zijn middelen nodig om te kunnen meten;
• Er is duiding nodig van de resultaten; je moet de resultaten van de meting snappen, maar óók snappen naar welke waardes of patronen je streeft;
• Het moet heel helder zijn waar je wel invloed op hebt en waar niet.
  
  

Aan de positieve kant; realtime inzicht in de effecten van je keuzes werkt sterk motiverend. Vooral het feit dat het je eigen data zijn en geen algemene advieskreten, maakt het krachtig. Het gaat over jou en je ziet meteen wat er gebeurt. Zelf meten is bovendien belangrijk vanwege individuele variatie; we zijn allemaal anders en reageren mogelijk anders op voeding (denk aan allergieën), beweging en stress. Regie nemen kan pas als je jouw eigen situatie begrijpt.

Op stelselniveau zou je willen dat iedereen de mogelijkheid heeft om inzicht te krijgen in de eigen gezondheid. De benodigde kennis, meetinstrumenten en persoonlijke gezondheidsadviezen zouden voor iedereen toegankelijk en betaalbaar moeten zijn. Zeker als het - in het geval van insulineresistentie - bij zo'n grote groep mensen concrete gezondheidswinst kan opleveren. Een maatschappelijke kosten-baten analyse zou hier zomaar eens positief kunnen uitvallen. Wat is er in het gezondheidsinformatiestelsel in ieder geval nodig? Volgens mij het volgende:

Maar laten we het vooral niet te ingewikkeld maken. Regie op gezondheid begint bij inzicht. En soms kan een klein apparaatje al een groot verschil maken.